Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ పంచపంచాశస్సర్గః||

లంకాం సమస్తాం సందీప్య లాంగులాగ్నిం మహాబలః|
నిర్వాపయామాస తదా సముద్రే హరిసత్తమః||1||
సందీప్యమానాం విధ్వస్తాం త్రస్తరక్షోగణాం పురీమ్|
అవేక్ష్య హనుమాన్ లంకాం చింతయామాస వానరః||2||

స|| మహాబలః హరిసత్తమః లంకాం సమస్తాం సందీప్య తదా సముద్రే లాంగూలాగ్నిం నిర్వాపయామాస||సందీప్యమానాం విధ్వస్తాం త్రస్త రక్షోగణాం లంకా పురీం ఆవేక్ష్య వానరః చింతయామాస||

The mighty Hanuman having burnt whole of Lanka then tried to put off the fire on his tail in the ocean. Seeing the destroyed and burning city of Lanka as well as the panic stricken Rakshasas, Vanara started thinking.

తస్యాభూత్ సుమహాంస్త్రాసః కుత్సా చాsత్మన్యజాయత|
లంకాం ప్రదహతా కర్మకింస్విత్కృతమిదం మయా||3||
ధన్యాస్తే పురుషశ్రేష్ఠా యే బుధ్యా కోపముత్థితమ్|
నిరున్థన్తి మహాత్మానో దీప్తమగ్నిమివాంభసా||4||

స|| తస్య మహాన్ త్రాసః అభూత్ |ఆత్మని కుత్సా చ అజాయత| లంకాం ప్రదహతా మయా ఇదం కింస్విత్ కర్మ కృతం||తే పురుషశ్రేష్ఠాః మహాత్మనః ధన్యాః యే ఉత్థితం కోఫం బుద్ధ్యా నిరున్ధన్తి దీపం అగ్నిం అంభసా ఇవ||

A great fear overtook him within in his mind. Self-reproach was felt. ' By burning Lanka what did I do ?'. Those who put out the rising anger by their wisdom like a burning fire is put out by water, are blessed. They are best of men and great souls.

క్రుద్ధః పాపం న కుర్యాత్కః క్రుద్ధో హన్యాద్గురూనపి|
క్రుద్ధః పరుషయావాచా నరః సాధూనధిక్షిపేత్||5||
వాచ్యా వాచ్యం ప్రకుపితో న విజానాతి కర్హిచిత్|
నాకార్యమస్తి క్రుద్ధస్య నావాచ్యం విద్యతే క్వచిత్||6||
యః సముత్పతితం క్రోధం క్షమయైవ నిరస్యతి|
యథోరగస్త్వచం జీర్ణాం స వై పురుష ఉచ్యతే||7||

స|| కృద్ధః కః పాపం న కుర్యాత్ | కృద్ధః గురూన్ అపి హన్యాత్ | కృద్ధః నరః పరుషయావాచా సాధూన్ అధిక్షిపేత్||ప్రకుపితః కర్హిచేత్ వాచ్యావాచ్యం న విజానాతి | కృద్ధస్య అకార్యం న అస్తి|అవాచ్యం న విద్యతే||ఉరగః జీర్ణాం త్వచం యథా యః సముత్పతితం క్రోధం క్షమయా ఏవ నిరస్యతి సః వై పురుషః ఉచ్యతే||

' What sin the angry will not perform. The angry one will kill even the masters. The angry will insult good people with harsh words. An angry one will not know what can be said and what cannot be said. For the angry one there no act that is barred. No word that cannot be said. Like a snake sheds its skin, the one who drives away the rising anger with tolerance he alone is called a truly wise man'.

ధిగస్తు మాం సుదుర్బుద్ధిం నిర్లజ్జం పాపకృత్తమమ్|
అచిన్తయిత్వా తాం సీతాం అగ్నిదం స్వామిఘాతుకమ్||8||
యది దగ్ధ్వాత్ ఇయం లంకా నూనమార్యాఽపి జానకీ|
దగ్ధా తేన మయా భర్తుర్హతం కార్యమజానతా||9||
యదర్థమయమారంభః తత్కార్యమవసాదితమ్|
మయా హి దహతా లంకాం న సీతా పరిరక్షితా||10||

స|| తాం సీతాం అచిన్తయిత్వా అగ్నిదం స్వామిఘాతుకం సుదుర్బుద్ధిం ఇవ నిర్లజ్జం పాపకృత్తమం మామ్ ధిక్ అస్తు||ఇయం లంకా దగ్ధా యది ఆర్యా జానక్యాపి దగ్ధా | అజానతా మయా భర్తుః కార్యం హతం||యదర్థం అయం (కార్యం) ఆరంభః తత్ కార్యం అవసాదితం| లంకాం దహతా మయా సీతా న పరిరక్షితా||

' Fie on me who without thinking about Sita set fire ( to Lanka) , betraying my master, with wicked mind and without shame. If this Lanka is burnt then respectable Janaki is also burnt. Without realizing I have destroyed master's mission. The purpose for which this was started that ( purpose) was destroyed. I burnt Lanka without saving Sita'.

ఈషత్కార్య మిదం కార్యం కృతమాసీన్నసంశయః|
తస్య క్రోదాభిభూతేన మయా మూలక్షయః కృతః||11||
వినష్టా జానకీ న్యూనం న హ్యదగ్దః ప్రదృశ్యతే|
లంకాయాం కశ్చిదుద్దేశః సర్వా భస్మీకృతా పురీ||12||

స|| ఇదం కార్యం ఈషత్కార్యం కృతం ఆసీన్న క్రోదాభిభూతేన మయా తస్య మూలక్షయః కృతః సంశయః న || నూనం జానకీ వినష్టా| లంకాయాం కశ్చిత్ ఉద్దేశః అదగ్దః న ప్రదృశ్యతే హి | సర్వాః పురీ భస్మీ కృతా ||

' This is a small work done. With anger generated I destroyed the root of my achievement. Surely Janaki was lost. There is no place that is not burnt in Lanka. All of the city is burnt'.

యది తద్విహతం కార్యం మమప్రజ్ఞా విపర్యయాత్|
ఇహైవ ప్రాణసన్న్యాసో మమాపి హ్యద్య రోచతే||13||
కిమగ్నౌ నిపతా మ్యద్య అహోస్విద్బడబాముఖే|
శరీరమాహో సత్త్వానాం దద్మి సాగరవాసినామ్||14||

స|| మమ ప్రజ్ఞా విపర్యయాత్ తత్ కార్యం విహతం యది మమాపి ఇహైవ ప్రాణసన్యాసః అద్య రోచతే||అద్య అగ్నౌ నిపతామి | అహోస్విత్ బడబాముఖే అహో శరీరం సాగరవాసినాం సత్త్వానాం దద్మి||

' If because of my stupidity that mission was destroyed , then it is proper that I should also sacrifice my life here itself. Shall I jump in the fire. Shall I jump in the mouth of the submarine fire or offer my body as the food for the sea creatures'.

కథం హి జీవతా శక్యో మయా ద్రష్ఠుం హరీశ్వరః|
తౌ వా పురుషశార్దూలౌ కార్యసర్వస్వఘాతినా||15||
మయా ఖలు తదే వేదం రోషదోషాత్ప్రదర్శితమ్|
ప్రథితం త్రిషు లోకేషు కపిత్వమనవస్థితమ్||16||

స|| కార్యసర్వస్వఘాతినా మయా జీవితా హరీశ్వరః ద్రష్ఠుం కథం వా శక్యః | పురుషశార్దూలౌ తౌ వా ( కథం వా శక్యః)||మయా రోషదోషాత్ త్రిషు లోకేషు ప్రథితం అనవస్థితం తత్ ఇదం కపిత్వం ప్రదర్శితం ఖలు||

' Having destroyed the whole mission how can I see the king of Vanaras. Or even the two tigers among men. Because of my yielding to fault of rising anger , I have exhibited the instability of the mind of monkeys, known in the three worlds'.

ధి గస్తు రాజసం భావం అనీశమనవస్థితమ్|
ఈశ్వరేణాపి యద్రాగాన్ మయా సీతా నరక్షితా||17||
వినష్టాయాంతు సీతాయాం తావుభౌ వినశిష్యతః|
తయోర్వినాశే సుగ్రీవః సబంధుర్వినశిష్యతి||18||

స|| అనీశం అనవస్థితం రాజసం భావం ధిక్ అస్తు | యత్ ఈశ్వరేణ అపి మయా రాగాత్ సీతా న రక్షితా||సీతాయాం వినష్టాయాం తౌ వుభౌ వినశిష్యతః | తయోః వినాశే సబన్ధుః సుగ్రీవః వినశిష్యతి |

' Fie upon the uncontrollable unstable excitable nature. Though powerful, I could not save Sita because of my anger. If Sita is destroyed those two will die. Their loss will result in the loss of Sugriva and all relatives '.

ఏతదేవ వచః శ్రుత్వా భరతో భ్రాతువత్సలః|
ధర్మాత్మా సహశతృఘ్నః కథం శక్ష్యతి జీవితుమ్||19||
ఇక్ష్వాకు వంశే ధర్మిష్ఠే గతే నాశమసంశయమ్|
భవిష్యన్తి ప్రజాః సర్వాః శోకసన్తాపపీడితాః||20||

స|| ఏతత్ ఏవ వచః శ్రుత్వా భ్రాత్రువత్సలః ధర్మాత్మా సహశత్రుఘ్నః జీవితుం కథం శక్ష్యతి||ధర్మిష్టే ఇక్ష్వాకువంశే నాశం గతే సర్వాః ప్రజాః అసంశయం శోకసంతాపపీడితాః భవిష్యంతి||

' Hearing those words about a loving brother, the righteous one along with Shatrughna will perish. When the righteous Ikshvaku race perishes, all the people will be tormented by grief and remorse. No doubt '.

తదహం భాగ్య రహితో లుప్త ధర్మార్థ సంగ్రహః|
రోషదోషపరీతాత్మా వ్యక్తం లోకవినాశనః||21||
ఇతి చిన్తయతః తస్య నిమిత్తాన్యుపపేదిరే|
పూర్వమప్యుపలబ్దాని సాక్షాత్ పునరచిన్తయత్||22||

స|| తత్ భాగ్యరహితః లుప్తధర్మార్థసంగ్రహః రోషదోషపరీతాత్మా అహం వ్యక్తం లోకనాశనః|| తస్య ఇతి చిన్తయితః సాక్షాత్ పూర్వం అపి ఉపలబ్ధాని నిమిత్తాని ఉపపేదిరే పునః | సః అచిన్తయత్ ||

' Then I am the unfortunate one who failed to secure Dharma and Artha, who overwhelmed by anger is the cause of the destruction of the world'. While he was thinking like this, good omens as in the past appeared before him. He started thinking

అథవా చారు సర్వాంగీ రక్షితా తేన తేజసా|
న నశిష్యతి కల్యాణీ నాగ్ని రగ్నౌ ప్రవర్తతే||23||
న హి ధర్మాత్మనః తస్య భార్యా మమిత తేజసః|
స్వ చారిత్రాభిగుప్తాం తాం స్ప్రష్టుమర్హతి పావకః||24||

స|| అథవా చారు సర్వాంగీ స్వేన తేజసా రక్షితా | కల్యాణీ న నశిష్యతి | అగ్నిః అగ్నౌ న ప్రవర్తతే || ధర్మాత్మనః అమిత తేజసః తస్య భార్యాం స్వచారిత్రాభిగుప్తాం తాం పావకః స్ప్రష్టం న అర్హతి హి||

' Or else the lady of beautiful limbs is saved by her own brilliance. The auspicious lady cannot perish. Fire cannot burn fire. The wife of the righteous one. a man of immense glory, who is protected by her own chastity cannot be touched by the fire'.

నూనం రామ ప్రభావేన వైదేహ్యాః సుకృతేన చ|
యన్మాం దహనకర్మాఽయం నాదహాద్దవ్యవాహనః||25||
త్రయాణాం భరతాదీనాం భ్రాతౄణాం దేవతా చ యా|
రామస్య చ మనః కాన్తా సా కథం వినశిష్యతి||26||
యద్వా దహనకర్మాఽయం సర్వత్ర ప్రభురవ్యయః|
నమే దహతి లాంగూలం కథ మార్యాం ప్రదక్ష్యతి||27||

స|| దహనకర్మా అయం హన్యవాహనః మామ్ నా దహత్ | ఇతి యత్ నూనం రామప్రభావేణ \ వైదేహ్యాః సుకృతేన చ||యా భరతాదీనాం త్రయాణాం దేవతాః చ రామస్య మనః కాన్తా సా కథం వినశిష్యతి ||యద్వా సర్వత్ర ప్రభుః అవ్యయః అయం దహనకర్మా మే లాంగూలం న దహతి అర్యాం సీతాం కథం ప్రదక్ష్యతి||

This fire which consumes, which carries the oblations did not burn me. This is surely because of the power of Rama and the good deeds of Vaidehi. The one who is goddess for Bharat and the three , who is the dear one of Rama , how can she perish. If the fire which burns everything has not burnt my tail, how can he burn Sita ?.

పునశ్చాచిన్తయత్తత్ర హనుమాన్విస్మితస్తదా|
హిరణ్యనాభస్య గిరేర్జలమధ్యే ప్రదర్శనమ్||28||
తపసా సత్యవాక్యేన అనన్యత్వాచ్చ భర్తరి|
అపి సా నిర్దహేదగ్నిం నతా మగ్నిః ప్రదక్ష్యతే||29||

స|| తదా హనుమాన్ విస్మితః జలమధ్యే హిరణ్యనాభస్య గిరేః ప్రదర్శనం తత్ర పునః అచిన్తయత్||తపసా సత్యవాక్యేన భర్తరి అనన్యత్వాచ్చ సా అగ్నిం నిర్దహేత్ అపి తాం అగ్నిః నప్రదక్ష్యతి||

Then Hanuman thought of the appearance of mountain Hiranya Nabha in the middle of the ocean, a wonderful phenomenon. 'By virtue of her asceticism , adhering to truth, devotion to her husband, she may even burn (others) , but cannot be burnt'.

స తథా చిన్తయం స్తత్ర దేవ్యా ధర్మపరిగ్రహమ్|
శుశ్రావ హనుమాన్ వాక్యం చారణానాం మహాత్మనామ్||30||
అహో ఖలు కృతం కర్మ దుష్కరం హి హనూమతా|
అగ్నిం విశ్రుజతాఽభీక్ష్‍ణం భీమం రాక్షసవేశ్మని||31||

స|| తత్ర తథా దేవ్యాః ధర్మపరిగ్రహం చిన్తయన్ సః హనుమాన్ మహాత్మనాం చారణానాం వాక్యం శుశ్రావ||రాక్షసవేశ్మని ఆభీక్ష్నం భీమం అగ్నిం విసృజతా హనుమతా దుష్కరం కర్మ కృతం ఖలు అహో||

As he was thinking so, he heard the words of the great Charanas . " In the Rakshasa palaces extremely fierce fire was spread by Hanuman , a marvelous task has been accomplished".

ప్రపలాయిత రక్షః స్త్రీబాలవృద్ధసమాకులా|
జనకోలాహలాధ్మాతా క్రన్దన్తీవాద్రికన్దరే||32||
దగ్ధేయం నగరీ సర్వా సాట్టప్రాకారతోరణా|
జానకీ న చ దగ్ధేతి విస్మయోఽద్భుత ఏవ నః||33||

స|| ప్రపలాయిత రక్షః స్త్రీబాలవృద్ధసమాకులా జనకోలాహద్మాతా ఆద్రికన్దరే క్రన్దన్తీ ఇవ|| (అయం ) నగరీ సర్వా సాట్టప్రాకారతోరణా దగ్ధా | జానకీ న దగ్ధా ఇతి| నః విస్మయః అద్భుత ఏవ||

Crowded with children women and old ones running , the city was loud with wails of Rakshasas , it was as if the city was wailing. "This city of Lanka along with its ramparts and arches is burnt. But Janaki is not burnt. It is surprising and wonderful".

స నిమిత్తైశ్చ దృష్టార్థైః కారణైశ్చ మహాగుణైః|
ఋషివాక్యైశ్చ హనుమాన్ అభవత్ప్రీతిమానసః||34||

స|| సః హనుమాన్ దృష్తార్థైః నిమిత్తైః మహాగుణైః కరణేశ్చైవ ఋషివాక్యైశ్చ ప్రీతిమానసః అభవత్ ||

Then with appearance of omens , proofs seen, and the words of sages giving good tidings Hanuman became happy at heart.

తతః కపిః ప్రాప్త మనోరథార్థః
తామక్షతాం రాజసుతాం విదిత్వా|
ప్రత్యక్షతః తాం పునరేవ దృష్ట్వా
ప్రతిప్రయాణాయ మతిం చకార||35||

స|| తతః కపిః ప్రాప్తమనోరథార్థః తాం రాజసుతాం అక్షతాం విదిత్వా తాం పునరేవ ప్రత్యక్షతః దృష్ట్వా ప్రతిప్రయాణాయ మతిం చకార||

Then the Vanara having achieved the cherished goal , knowing that the princess is not burnt, thought of departing after seeing Sita.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే పంచపంచాశస్సర్గః ||
Thus ends the Sarga fifty five of Sundarakanda in Ramayana the first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||ఓమ్ తత్ సత్||